Wprowadzenie do tematu orofacialnej dyskinezy
Orofacialna dyskineza, znana również jako tardywna dyskineza, charakteryzuje się rytmicznymi, niekontrolowanymi ruchami twarzy, jamy ustnej, języka oraz kończyn. Zjawisko to jest najczęściej związane z przyjmowaniem leków psychotropowych pierwszej generacji. W niektórych rzadkich przypadkach, ruchy choreiformne mogą stać się trwałym objawem, nawet po zaprzestaniu stosowania leku odpowiedzialnego za ich wystąpienie. Dodatkowo, istnieje znaczny społeczny stygmat związany z tym zaburzeniem ruchowym, co może dodatkowo utrudniać proces zdrowienia.
Większość przypadków orofacialnej dyskinezy występuje w połączeniu z blefarospazmem lub dystonią w innych częściach ciała, przy czym dyskineza ogniskowa stanowi tylko 2-23% wszystkich przypadków. W opisanym przypadku, pacjent doświadczał jedynie dyskinezy ogniskowej, co jest rzadkością w skali globalnej.
Aripiprazol: mechanizm działania i zastosowanie kliniczne
Aripiprazol jest lekiem przeciwpsychotycznym drugiej generacji, często określanym jako atypowy lek przeciwpsychotyczny. W tej grupie znajdują się również inne leki, takie jak kariprazyna, brexpiprazol i lurasidon. Leki te wykazują zmniejszoną skłonność do wywoływania objawów pozapiramidowych (EPS) oraz lepszą skuteczność w poprawie objawów poznawczych i negatywnych. Aripiprazol wykazuje skuteczność w leczeniu schizofrenii oraz ostrych epizodów maniakalnych związanych z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym. Jego mechanizm działania pozwala na stabilizację aktywności dopaminy (DA) i serotoniny (5-HT) w obszarach mózgu, takich jak jądro półleżące, brzuszna część nakrywki i kora czołowa, co wyjaśnia jego holistyczną zdolność do zarządzania zarówno objawami pozytywnymi, negatywnymi, jak i poznawczymi.
Aripiprazol działa jako częściowy agonista receptorów serotoniny 5-HT1A oraz dopaminy D2, a także jako antagonista receptora serotoniny 5-HT2A. W literaturze podano, że ma on szerszą rolę farmakologiczną w kontekście receptora D2 dopaminy. W zależności od poziomów dopaminy w organizmie, aripiprazol może działać jako pełny antagonista, umiarkowany antagonista lub częściowy agonista receptorów D2.
Opis przypadku: młody pacjent z orofacialną dyskinezą
20 kwietnia 2024 roku, 23-letni pacjent pochodzenia południowoazjatyckiego został przyjęty na oddział intensywnej terapii psychiatrycznej z powodu psychozy i nawrotu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego. Pacjent zgłaszał zwiększoną energię, podwyższony nastrój, pobudzenie, szybkie mówienie, wielkościowe myślenie, zaburzenia snu oraz zwiększone ryzykowne zachowania, co prowadziło do komplikacji społecznych i funkcjonalnych.
W społeczności pacjent był zgodny z zaleceniami stosując aripiprazol, który skutecznie kontrolował jego stan. Jednakże, pojawiły się u niego łagodne zaburzenia ruchowe w obrębie żuchwy i twarzy, które wpłynęły na jego zdolność mówienia. W związku z nawrotem i ciężkim stanem agitated, początkowo przepisano mu zuclopenthixol dihydrochloride. Po sześciu dniach leczenia nie zaobserwowano pogorszenia jego zaburzeń ruchowych.
Następnie pacjentowi podano aripiprazol w postaci depot intramuscularnego, co spowodowało znaczne nasilenie orofacialnej dyskinezy. Po kilku tygodniach, po zmianie leku na kwetiapinę, zaobserwowano szybkie ustąpienie objawów dyskinezy. Skala AIMS (Abnormal Involuntary Movement Scale) wykazała spadek z 20 do 2.
Wyniki badania: znaczenie i implikacje
Wyniki tego przypadku wskazują, że aripiprazol, mimo iż jest rzadko związany z orofacialną dyskinezą, może ją indukować w krótkim czasie, nawet u pacjentów bez dodatkowych czynników ryzyka. Warto zauważyć, że pacjent nie wykazywał objawów parkinsonizmu ani innych zaburzeń neurologicznych. Po zmianie terapii na kwetiapinę, pacjent doświadczył dramatycznej poprawy, co podkreśla znaczenie monitorowania skutków ubocznych oraz szybkiej reakcji na ich wystąpienie.
Orofacialna dyskineza może prowadzić do poważnych komplikacji społecznych, takich jak stygmatyzacja oraz trudności w komunikacji. Dlatego kluczowe jest, aby lekarze byli świadomi potencjalnych skutków ubocznych stosowanych leków oraz podejmowali decyzje terapeutyczne z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb pacjenta.
Dyskusja: zrozumienie ryzyka i korzyści
Incydencja orofacialnej dyskinezy w przypadku leków przeciwpsychotycznych drugiej generacji wynosi około 0,8% wśród dorosłych, podczas gdy w przypadku leków pierwszej generacji sięga 5,4%. W przypadku aripiprazolu, w badaniach z udziałem 1215 pacjentów, odnotowano 0,9% przypadków. Nasz przypadek podkreśla, że aripiprazol może indukować dyskinezę, mimo że jest to zjawisko rzadkie. Należy zwrócić uwagę na to, że pacjent nie miał dodatkowych czynników ryzyka, a jego historia medyczna była bez zarzutu.
W literaturze istnieją doniesienia sugerujące, że zmiana na aripiprazol może poprawić objawy tardywnej dyskinezy, co wymaga ostrożności w podejmowaniu decyzji terapeutycznych. W przeciwieństwie do aripiprazolu, kwetiapina wykazuje korzystniejszy profil bezpieczeństwa, co czyni ją lepszym wyborem w kontekście minimalizacji ryzyka wystąpienia orofacialnej dyskinezy.
Podsumowanie: kluczowe wnioski z badania
Podsumowując, przypadek ten ilustruje, że aripiprazol może indukować orofacialną dyskinezę u pacjentów, którzy nie mają wielu klinicznych czynników ryzyka. Mimo że aripiprazol pozostaje standardowym leczeniem w przypadku pierwszego epizodu psychotycznego, należy uwzględnić ryzyko wystąpienia dyskinezy, co może prowadzić do długoterminowych problemów zdrowotnych. Kluczowe jest, aby lekarze dokładnie monitorowali pacjentów oraz podejmowali szybkie decyzje o zmianie terapii w przypadku wystąpienia objawów niepożądanych.
Bibliografia
Godhania Udai, Rajendran Jayaprakash and Odeyemi Oluwagbenga. Aripiprazole-Induced Orofacial Dyskinesia in a Young Male: A Case Report. Cureus , 16(11), 1-8. DOI: https://doi.org/10.7759/cureus.73269.
